Open login
Главная
Интервью в "Уйгур авази" с Азизом Жамбакиевым.
28.12.2013 02:58   

«Дадамниң арминини рояпқа чиқиридиған вақитму келиду».

«Уйғур авази» гезити 26 декабрь 2013 ж.


Бийил февраль ейида Германиядә өткән «Берлинале-2013» хәлиқара кинофестивалида Ш.Айманов намидики «Қазақфильм» киностудияси тәрипидин ишләнгән режиссер Эмир Байғазинниң «Уйғунлуқ савақлири» («Уроки гармонии») фильми «Әң яхши операторлуқ әмгәк» номинацияси бойичә ғалип аталди. Фильмни чүшәргән уйғур жигити, талантлиқ оператор Әзиз Җанбақиев болса, кинофестивальниң «Күмүч ейиқ» мукапитиға сазавәр болди. Тәкитләш лазимки, мәзкүр фильм жил давамида йәнә бирнәччә хәлиқара кинофестивальларға қатнашти. Декабрь ейиниң бешида «Уйғунлуқ савақлири» фильми Қазақстан тамашибиниға һавалә қилинди. Шу мунасивәт билән биз Әзиз ҖАНБАҚИЕВни сөһбәткә тәклип қилған едуқ. Һазир Әзиз Берлинда яшаватқачқа, униң билән Интернет арқилиқ сөһбәтләштуқ. Төвәндә шу сөһбәтниң қисқичә мәзмунини диққитиңларға һавалә қиливатимиз.

— «Уйғунлуқ савақлири» фильми чәт әлләрдә чоң қизиқиш һасил қилди. Қазақстанда болса, пәқәт әндила прокатқа чиқиватиду. Бу фильм чәтәллик тамашибин үчүн чиқирилғанму яки буни мәхсус «рекламилиқ кампания» дәп аташқа боламду?

— Бу фильм Берлиналедин кейин хәлиқара кинофестивальларға қатнишишни давамлаштурди. Бүгүнки күнгә қәдәр биз жигирмә хәлиқара мукапатқа егә болдуқ. Мәзкүр фильм пәқәт Мәркизий Азиядила әмәс, шундақла Шәрқий Европа бойичә бийил әң көп мукапатқа еришкән фильм болди. Биз Қазақстанда фильмни прокатқа чиқириштин илгири, хәлиқара кинофестивальларға апиришни тоғра көрдуқ. Лекин бу фильм чәтәллик тамашибин үчүн чиқирилған дегәнни билдүрмәйду. Чәт әлләрдики утуғимиз болса, фильмда, адәттики, инсаний мунасивәтләр мәсилилири  көтирилгәнликтинмекин, дәп ойлаймән. Дуниядики кино тоғрилиқ язидиған «Varіety», «Screen Daіly», «The Hollywood Reporter» охшаш нәширләрниңму пикри шундақ.

— Операторлуқ кәсипни қандақ таллавалдиң? Устазлириң ким?

 

— Бу кәсипни таллавелишимға акам Адилҗан сәвәпчи болди. Пурсәттин пайдилинип, акамға чәксиз тәшәккүр изһар қилмақчимән. Мениң билишимчә, дуния кинематографиясидә кәспий уйғур кинооператорлири болмиған. Акам продюсер сүпитидә бу кәсипниң иҗадий ихтидарини яхши чүшәнгән болса керәк. Шундақла уйғурлар арисида дәсләпки кәспий кинооператор болуп йетилишкә мүмкинчилик болғанлиғиниму сәзгән болса керәк. Нәтиҗидә мән бу саһадики дәсләпки уйғур болуватимән. Шундақла «А» дәриҗисидики кинофестивальларда мукапат алған дәсләпки қазақстанлиқ кинооператор болдум. Америкидики кино һәққидә язидиған чоң нәширләрниң бири «The Hollywood Reporter» журнали мени Шәрқий Европа киносида чақниған бәш юлтузниң бири дәп атиди. Бу тизимға киришниң интайин қийин екәнлигини саһа мутәхәссислири яхши чүшиниду. Сәвәви, кино һәққидә язидиған дуниявий нәширләр кинооператорларниң тәҗрибисинила баһалимай, шундақла иҗадий ихтидариниму нәзәрдә тутиду.

Мениң дәсләпки кәспий устазим Александр Нилов болди. Дунияға тонулған бу талантлиқ кинооператор мениң иҗадий өсүшүмгә наһайити көп күч чиқарди. Һазирму устазим билән қоюқ мунасивәт бағлап келиватимән.

— Яш, техи һеч кимгә мәлум әмәс режиссер Эмир Байғазин Берлиналедин кейин дунияға тонулди. Униңда сениңму һәссәң бар. Билишимчә, бу сениң «Риэлтор» фильмидин кейинки чоң әмгигиң. Демәк, тәҗрибиму бар.

— Мәлумки, сәнъәттә тәҗрибә баһаланмайду, бәлки гөзәлликни һис қилиш, вақиәгә кичиккинә балидәк һәйран қелиш маһарити баһалиниду. Адәттә, «тәҗрибә» дегән чүшәнчә сәнъәт үчүн ят болуши керәк. Һәммиси һәйран қелиши мүмкин, һазир пәқәт билимгила асаслинип иҗадийәт билән шуғуллинишқа болмайду. Бу йәрдә иҗаткарниң һис-туйғуси, интиуцияси муһим. Әксичә болғанда, сәнъәт адәттики бир мәһсулат болуп қелиши мүмкин. Сәнъәт болса — роһий қәдрийәтләр билән адәттики маддий чүшәнчиләр арисидики бир көрүк. Һәрқандақ фильмниң өз алдиға қойған вәзиписи болиду. Һәрқандақ кино — пүтүн бир дуния. Шуңлашқа киноға тәйяр қарарлар вә тәйяр чүшәнчиләр билән келиш мүмкин әмәс.

— Биз билимиз, дадаң Мәһәммәтҗан акиниң Қазақстан уйғурлири арисида исми кәң мәлум. Адилҗан болса, Қазақстан шоу-бизнесида тонулған шәхсләрниң бири. Шундақ болсиму, мукапатлаш тәнтәниси вақтида «Қазақфильм» киностудиясиниң президенти Ермек Аманшаевқа тәшәккүр изһар қилдиң. Немишкә?

— Берлинале охшаш хәлиқара фестивальларниң өзигә хас протоколи вә регламенти болиду. Мән мукапатлаш тәнтәнисидә фильмға беваситә мунасивити бар шәхсләрниң исмини атидим. Улар фильм режиссери, продюсери, баш инвестори вә икки Ғәрип инвестори болди. Мән, биринчи новәттә, шу шәхсләрниң исимлирини тилға алдим. Умумән, бу хилдики чарә-тәдбирләрдә шәхсий һиссиятлар изһар қилинмайду. Сәһнигә чиққан пәйтимдә, өз дөлитимни көрситиватқанлиғимни чоңқур чүшәндим вә сөзүмниң ениқ вә қисқа болушини халидим. Қазақстан үчүн мундақ вақиә биринчи қетим йүз бәрди. Шәхсий һиссиятлар асасән АҚШта «Оскар» мукапитини тапшуруш пәйтидә изһар қилиниду. Сәвәви, вақиә дөләт ичидә йүз бериду, кинематографистлар өз вәтинидә болиду. Шуңлашқа бу йәрдә дипломатиялик қаидиләргә риайә қилиш қобул қилинмиған. Әнди мән өз вәтинимдә «Илһам» мукапитини алған пәйтимдә, сөзүмни ата-анамға вә акамға миннәтдарлиқ изһар қилиштин башлидим.

— Германиягә бирәтола көчүп кәттиңму?

— Берлинда өзәмниң музыкилиқ лайиһилирим үстидә ишләватимән. Мән Қазақстан граждини һәм гражданлиқтин кечиш оюмдиму йоқ. Кәспимниң алаһидилиги түпәйли дунияниң һәрхил шәһәрлиридә туруватимән. Мәсилән, кинодики йеңи лайиһигә мунасивәтлик һазир пат-патла Берлин — Москва — Санкт-Петербург шәһәрлири арисида чепип жүрүшкә мәҗбурмән.

— Берлиндики утуғиңдин кейин саңа тәклипләр көп чүшкән болуши керәк.

— «Уйғунлуқ савақлири» фильминиң Берлиндики премьерисидин кейин, йәни мукапатлаш тәнтәнисидин үч күн илгири маңа француз продюсери биллә ишләш тәкливини бәрди. Мениң фильмдики операторлуқ әмгигим нурғунлириға яққан охшайду, һәмкарлиқта ишләшкә тәклип қиливатқанлар көп. Сәвәви, муәллиплик кино — бу тиҗарәт әмәс. Бу йәрдә, биринчи новәттә, талант муһим. Продюсерларға һәрқандақ мукапатниң әһмийити керәк әмәс. Демәкчи болғиним, маңа келип чүшүватқан тәклипләр беваситә мениң алған мукапитим билән мунасивәтлик дәп ейталмаймән. Һазир маңа Непалдин, Италиядин вә Россиядин тәклипләр чүшүватиду.

— Келәчәк планлириң қандақ?

— Һазир биз швейцариялик режиссер Елена Хазанова билән йеңи фильм үстидә ишләватимиз. Фильм Россиядә чүширилиду. Баш рольларға россиялик атақлиқ актерлар Чулпан Хаматова билән Евгений Миронов тәклип қилинди. Ишимизни 2014-жили март ейида башлаймиз.

— Интернетта Сән тоғрилиқ нурғунлиған пикирләрни оқудум. Уйғур яшлири исмиңни махтиниш билән тилға алиду. Уларға қандақ тиләкләрни ейтқан болар едиң?

— Жуқурида тәкитлигинимдәк, һазир уйғур музыкисиға мунасивәтлик лайиһә үстидә ишләватимән. Мәхситим — Ғәрип тиңшиғучилирини уйғур аһаңлири билән тонуштуруш. Ишим утуқлуқ боламду яки болмамду, бу тоғрилиқ техи ойлимидим. «Уйғунлуқ савақлири» фильмини чүшәргәндиму биз униң утуққа йетиши тоғрилиқ ойлимиған едуқ. Мениң пикримчә, мошундақ оюмизниң болушиму фильмни утуққа елип кәлди, дәп ойлаймән. Әнди яшларға тиләйдиғиним һәрқандақ ишни қолға алғанда, пәқәт изгү нийәт билән хошаллиқ илкидә болуш керәк. Улуқ Шәриқ данишмини Җалалдин Руми өз сөзидә: «Қәйәрдила болсаң, сөйүмлүк болушқа интил… Муһәббәтсиз һаят — беһөддә өткән һаят», дегән екән. Мошундақ һиссиятлар вә нийәтләр илкидә һаят кәчүрсәк, мәхсәткә йетимиз.

— Уйғурлар тоғрилиқ фильм чүшириш тәкливи болса, ярдәмлишәмсән?

— Бу йәрдә ким вә қандақ сценарийни тәклип қилиду, дегән мәсилә туриду. Шуниңға мунасивәтлик қарар қобул қилишим мүмкин. Әгәр фильм сценарийиси уйғур хәлқиниң мәдәнийитигә бирәр үлүш қошса, мән ярдәм беришкә тәйяр. Әксичә болған әһвалда, уни қолға елишниң һаҗитиму йоқ. Шәхсий пикрим, һазир уйғур тилидики бәдиий фильмлар тоғрилиқ, уйғур актерлири тоғрилиқ гәп қилиш әтигәнмекин. Сәвәви, биздә кәспий киноактерлар йоқниң орнида. Кино — бу айрим бир дуния. Униң алаһидиликлириму көп. Дадам Мәһәммәтҗан Оғузхан тоғрилиқ фильмниң чүшүрүлүшини арман қилиду. Дадамниң бу армини жүригимдә. Алла буйриса, бу кинони чүширидиған, дадамниң арминини рояпқа чиқиридиған вақитму келиду, дәп ойлаймән.

— Биз Сениң билән Йеңи жил һарписида сөһбәтлишиватимиз. Йеңи жилни қәйәрдә қарши алисән? Гезитханлиримизға Йеңи жиллиқ тилигиңму барду?

— Йеңи жилни мән аялим вә оғлум билән қарши алимән. Һазирчә қайси дөләттә қарши алидиғинимизни билмәймиз. Йеңи жил — бу бизниң елимиздики чоң мәйрәмләрниң бири. Һазир биз қизиқ бир өткүнчи дәвирдә яшаватимиз. Бу дәвирни көпчилик мәнивий қәдрийәтләр вә билим елиш дәвриму дәп атаватиду. Мән «Уйғур авази» гезитиниң оқурмәнлиригә муһәббәт тиләймән. Муһәббәт — бу пәқәт бир кишигә болған һиссият әмәс, бәлки инсанийәтниң бир сүпити. Адәмләрниң сақлинип келиватқан қәдрийәтлириниң бири. Умумән, мән барлиқ гезитханларға Йеңи жил йеңи утуқларни елип кәлсун, демәкчимән.

Сөһбәтләшкән Йолдаш МОЛОТОВ.

http://uyguravazi.kz/?p=11365#more-11365

 
Интересный материал? Поделись с другими: